Το Ξυπόλητο τάγμα είναι η αληθινή ιστορία 160 παιδιών, που η δράση τους πήρε διαστάσεις μύθου όταν διώχτηκαν από τα ορφανοτροφεία της Θεσσαλονίκης από τους Ναζί κατακτητές στα χρόνια της κατοχής του B’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα παιδιά μεταβάλλονται σ’ ένα είδος καλόκαρδης ηρωικής συμμορίας, που κλέβει από τους Γερμανούς και τους μαυραγορίτες για να συντηρεί τα μέλη της κι όσους μπορεί από τον κόσμο γύρω της.
Συλλογή από το Φωτογραφικό Αρχείο της ΓΓΕΕ, που καλύπτει τον πόλεμο, την Κατοχή, την Αντίσταση και την Απελευθέρωση, μια μεγάλη ενότητα φωτογραφιών τις οποίες συνέλεξε η τότε "Ελληνική Υπηρεσία Ενημέρωσης", ενότητα που προσεγγίζει τις 5.000 φωτογραφίες, πολλές εκ των οποίων πρωτότυπες και ανέκδοτες.
Το απελευθερωτικό λυτρωτικό ξέσπασμα ενός μικρού, αλλά αγωνιζόμενου λαού, που δεν παραδόθηκε. Δεν αποδέχθηκε την ήττα, αντιστάθηκε και νίκησε, οραματίστηκε με πολύ πρακτικά βήματα μια "ελεύθερη πατρίδα και πανανθρώπινη τη λευτεριά", πριν ξεκινήσει το φοβερό αιματοκύλισμα. Με τους οφειλέτες των δεινών της κατοχής μέχρι και σήμερα να αρνούνται την αποπληρωμή των οφειλών τους.
Οι εικόνες της αδούλωτης Αθήνας, ο λαός στους δρόμους, οι καμπάνες, η μυριόστομη κραυγή Φύγανεεε, η ελευθερία, η λαοκρατία, όπως τα έχει διασώσει το ολιγόλεπτο φιλμ του μάστορα του κινηματογράφου Φιλοποίμενος Φίνου, η τέχνη της συγγραφής του Γιώργου Θεοτοκά στα Τετράδια Ημερολογίου, κυρίως όμως το αποτύπωμα της συλλογικής μνήμης όπως διαδίδεται από γενιά σε γενιά, από οικογένεια σε οικογένεια, από τους προηγούμενους στους επόμενους.
Αιώνια τιμή και δόξα σε εκείνες και εκείνους - και ήταν εκατοντάδες χιλιάδες - που αντιστάθηκαν στον κατακτητή και τη ναζιστική-φασιστική θηριωδία. "Τέτοιους βγάζει το έθνος μας" θα λένε για σας. Έτσι θαυμάσιος θάναι ο έπαινός σας, όπως μας λέει ο ποιητής.
Ακολουθεί η σκηνή της απελευθέρωσης από τον Θίασο του Αγγελόπουλου (μετά το 5:35)
Η πρώτη ελληνική ταινία κινουμένων σχεδίων γυρίστηκε από τον σκιτσογράφο Σταμάτη Πολενάκη (1908-1997) με τίτλο «Ο Ντούτσε αφηγείται…» Η επτάλεπτη ταινία «τύπου Μίκυ-Μάους», όπως αναφέρει στο ζενερίκ ο δημιουργός της, σατιρίζει την εισβολή των Ιταλών στην Ελλάδα στις 28 Οκτωβρίου 1940 και ειδικά τον Μουσολίνι, ο οποίος αφηγείται τα κατορθώματά του, αλλά η πραγματικότητα συνεχώς τον διαψεύδει.
Ο Σταμάτης Πολενάκης, από τους κορυφαίους έλληνες σκιτσογράφους του 20ου αιώνα και πρωτοπόρος του κινούμενου σχεδίου στη χώρα μας, ξεκίνησε να σχεδιάζει τα σκίτσα της ταινίας το 1942 στην πατρίδα του, τη Σίφνο, όπου είχε καταφύγει κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Δούλευε κάτω από την μπότα του Ιταλού κατακτητή, με κίνδυνο να συλληφθεί.
Ένας λαός
ξεσηκώνεται από την ήσυχη ζωή του και καλείται και πάλι να υπερασπίσει
την πατρίδα του, καλείται να πολεμήσει. Να αφήσει πίσω τις καθημερινές
μέριμνες, τη δουλειά του, τη φροντίδα της οικογένειάς του, τους
αγαπημένους του ανθρώπους, να παρατήσει τα πάντα και να φύγει για το
μέτωπο με αβέβαιη επιστροφή. Ένας λαός που το
πετσί του έχει επί αιώνες διαποτιστεί με έναν συνεχή αγώνα κατά των
διαφόρων κατακτητών και εισβολέων και κουβαλά σαν παρακαταθήκη έναν
αμέτρητο αριθμό θυμάτων και διωγμένων από τις πατρογονικές του εστίες. Ένας λαός που όσο
κι αν πολεμήθηκε τόσο περισσότερο ατσαλώθηκε και πάλεψε με πείσμα. Ένας
λαός που έχει το ΌΧΙ βαθιά ριζωμένο μέσα του από τότε που εμφανίστηκε
στην αιχμηρή γωνιά αυτού του πλανήτη που πολλοί ζήλεψαν και
επιβουλεύτηκαν. Ένας λαός που
στηριγμένος σ αυτό το ασίγαστο πάθος του για την ελευθερία πέτυχε το
ακατόρθωτο θαύμα στα βουνά της Ηπείρου. Να συντρίψει έναν στρατιωτικό
γίγαντα, να πετύχει την πρώτη νίκη κατά των δυνάμεων του Άξονα και με
την καθυστέρηση των ναζιστικών στρατευμάτων να συμβάλει ουσιαστικά στην
κατάρρευσή τους. Ένας λαός που ποτέ
δεν αποδέχτηκε μια ήττα που δεν άξιζε και συνέχισε τον αγώνα μέσα από
τις αντιστασιακές ομάδες στα βουνά της ελεύθερης Ελλάδας αλλά και στη
μάχη της ερήμου. Ένας λαός που σταυρώθηκε για άλλη μια φορά στα μαύρα χρόνια της κατοχής και πλήρωσε με χιλιάδες αθώα θύματα τις κτηνωδίες του ναζισμού. Ένας λαός που
παρά τον δικό του πόνο προστάτεψε με προσωπικό του κίνδυνο όσο κανείς
άλλος του Εβραίους στην Ελλάδα, δείχνοντας τον αληθινό ανθρωπισμό του. Ένας λαός που
μετά τη χαρά της απελευθέρωσης και της τελικής νίκης προδόθηκε από τους
ίδιους του τους συμμάχους όπως και στο παρελθόν, έχασε τη Βόρεια Ήπειρο
που με τόσο κόπο ελευθέρωσε και σύρθηκε σε ένα τραγικό εμφύλιο που
αποτελείωσε ό,τι είχε απομείνει όρθιο. Ένας λαός που
παρόλα αυτά που πέρασε ποτέ δεν στάθηκε πολεμοχαρής, ή εκδικητικός αλλά
πάντα επιζητούσε την ειρήνη και την ευημερία τείνοντας πάντα χείρα
φιλίας προς τους εχθρούς του. Αυτός ο λαός
λοιπόν, εκείνο το πρωινό του Οκτώβρη που κλήθηκε πάλι στα όπλα δεν
βαρυγκόμησε, αλλά ξεκίνησε κι αυτόν τον νέο αγώνα που του όρισε η μοίρα
στήνοντας ένα τρελό ξέφρενο πανηγύρι και βάδισε μπροστά ενάντια σε κάθε
πρόβλεψη καθοδηγούμενος μόνο από τις αξίες και τα ιδανικά του. Αυτός ο λαός
απέδειξε στην πράξη ότι μονοιασμένος κάνει θαύματα ότι μπορεί να
στέκεται όρθιος στις όποιες δυσκολίες βρίσκει μπροστά του, να
μεγαλουργεί να κερδίζει το θαυμασμό και την αναγνώριση όλου του κόσμου
στον οποίον άλλωστε έχει προσφέρει τόσα πολλά με τον πολιτισμό του!
Συγκλονιστική ταινία...βασίζεται σε αληθινά γεγονότα...Το ξυπόλητο τάγμα ήταν μια ομάδα ορφανών παιδιών, που αφού οι Γερμανοί έκλεισαν τα ιδρύματα που μένανε, αποφάσισαν να ενωθούν όλα μαζί και να κάνουν τη δική τους αντίσταση, κλέβοντας τρόφιμα από τους Γερμανούς για να τα δίνουν στον πεινασμένο ελληνικό λαό!!!
«Αν είχες γυρίσει αυτή την ταινία προτού γυρίσω εγώ τον "Κλέφτη των ποδηλάτων" τότε σήμερα θα ήσουν εσύ ο Ντε Σίκα!». Αυτή η φιλοφρόσυνη του Ντε Σίκα προς τον Γκρεγκ Τάλλας (Γρηγόρης Θαλασσινός), όταν είδε το 1955 το «Ξυπόλητο Τάγμα» στο Φεστιβάλ του Εδιμβούργου (όπου η ταινία πήρε το πρώτο βραβείο [«Χρυσή Δάφνη»]), μπορεί να εμπεριέχει κάποια υπερβολή, εμπεριέχει ωστόσο και μια μεγάλη αλήθεια:
Το «Ξυπόλυτο Τάγμα» ακόμα και σήμερα αποτελεί ένα από τα αξιολογότερα επιτεύγματα του ελληνικού νεορεαλισμού στην 7η Τέχνη. Μαζί με την υπέροχη ασπρόμαυρη φωτογραφία του Μιχαήλ Γαζιάδη και την θαυμάσια συμφωνική μουσική του Μίκη Θεοδωράκη (με τη Συμφωνική Ορχήστρα Αθηνών), αξίζει να σημειωθεί ότι όλοι οι ηθοποιοί, εκτός από τον Νίκο Φέρμα και την Μαρία Κωστή, είναι ερασιτέχνες! (Τα 63 από τα 66 παιδιά που πήραν μέρος στα γυρίσματα, ο Γκρεγκ Τάλλας τα πήρε από αναμορφωτήρια της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης).
